Zoals u weet leidde de leer van het objectum litis tot bevoegdheid van de burgerlijke rechter in publiekrechtelijke geschillen als een burgerlijk recht wordt getroffen. Zo heeft de burgerlijke rechter een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan het bieden van rechtsbescherming tegen de overheid. Nog altijd is de positie van de burgerlijke rechter als ‘restrechter’ gebaseerd op deze bevoegdheidsleer. Er is dan ook alle reden voor deze feestelijke leerzame bundel, waarin u meer dan veertig indrukwekkende bijdragen vindt over honderd jaar rechtsvorming en uitspraken.
Rechtsvorming voor elke jurist
De burgerlijke rechter in het publiekrecht is tot stand gekomen op initiatief van de Radboud Universiteit, sectie bestuursrecht en de Hoge Raad. Door het fraaie ontwerp is deze prachtige bundel als een cadeau voor elke jurist. Er is historisch beeldmateriaal gebruikt van de stichting Noordwijkerhout Van Toen (NoVaTo) en uit het archief van de Hoge Raad. Door de bijdragen van talrijke vooraanstaande auteurs is de bundel niet alleen fraai van buiten maar ook van binnen.
Overzicht van de bijdragen over de burgerlijke rechter
De bijdragen zijn in vijf onderwerpen te verdelen, die ook weer een onderverdeling kennen:
I. De burgerlijke rechter als ‘objectum litis’
II. Een eeuw rechtspraak en rechtsvorming, onderverdeeld in bijdragen over onder meer de aanvullende rechtsbescherming door de burgerlijke rechter, competentievraagstukken, de kortgedingrechter en de civiele theorie
III. Rechtsvergelijking
IV. Rechtsmacht
V. Reflectie en slotbeschouwing
Het arrest Noordwijkerhout-Guldemond
Het geding dat heeft geleid tot dit standaardarrest speelde tussen de bloemist Guldemond en de gemeente Noordwijkerhout. Guldemond was eigenaar van grond waar hij al jaren een vaarsloot had. Op het punt waar deze vaarsloot een openbaar voetpad kruiste, wilde de gemeente Noordwijkerhout in 1914 de vaart dempen om het voetpad weer zijn oude bestemming te geven. Guldemond was daar tegen. In cassatie beperkte de problematiek zich tot de prangende vraag of de burgerlijke rechter bevoegd was om kennis te nemen van het geschil tussen Guldemond en de gemeente. De gemeente verdedigde de leer van het fundamentum petendi: het geschil met Guldemond was naar zijn aard publiekrechtelijk en dit stond volgens haar in de weg aan de bevoegdheid van de burgerlijke rechter. De Hoge Raad omarmde definitief de leer van het objectum litis: voor de bevoegdheid van de rechterlijke macht is bepalend het voorwerp van het geschil, dat is het recht waarin de aanlegger vraagt te worden beschermd. Nu het bloemist Guldemond ging om het rustige en ongestoorde genot van zijn vaarsloot, volgens de Hoge Raad een burgerlijk recht, was de bevoegdheid van de rechterlijke macht gegeven. Het honderdjarige arrest Noordwijkerhout/Guldemond vormt het begin van een reeks arresten over onrechtmatige overheidsdaad.
